Al- Quraan dan Bible dalam Monotheisma

Tajuk ini saya ambil semperna pembentangan dalam kelas Islam dan Sains di UTM

Disediakan oleh

Mohamad Syauqy Amin Bin Othman

Muhammad Adib Bin Md Nasir

Mohd Ramdan Bin Mohd Rofi

1.0       Definisi

1.1       Monothiesma

Menigkut kamus Britannica, Monothiesma bermaksud kepercayaan dalam kewujudan keesaan Tuhan. Perkataan ‘monothiesma berasal daripada perkataan Greek, μόνος (monos) bermaksud “Tunggal” dan θεός (theos) bermaksud Tuhan. Tuhan dalam monothiesma ini merupakan Pencipta selurah alam. Pencipta ini menciptakan ciptaan dan tidak pernah lalai dan alpa terhadap ciptaannya. Di barat satu isltilah diperkenalkan iaitu ‘Abrahamic Religion’ yang mempercayai konsep monothiesma ini iaitu Islam, Christianity dan Judaisme. Ketiga tiga agama ini mengimani konsep keesaan Tuhan.

1.2       Al-Qur’an

Pembahasan tentang pengertian al-Qur'an (ta’riful Qur’an) mencakup tiga bagian pembahasan yaitu: definisi al-Qur'an, nama-nama al-Qur'an, dan fungsi atau kedudukan al-Qur'an

1.      Pengertian al-Qur'an

Para ulama tafsir al-Qur'an berbeza pendapat dalam hal membincangkan asal perkataan al-Quran. Golongan pertama menyatakan al-Quran berasal dari perkataan qara’a.  Kata qara’a  berarti menghimpun dan menyatukan; al-Qur'an pada hakikatnya merupakan himpunan huruf-huruf dan kata-kata yang menjadi satu ayat, himpunan ayat-ayat menjadi surat, himpunan surat menjadi mushaf al-Qur'an. Di samping itu, ramai ulama mengatakan bahwa al-Qur'an dengan akar kata qoro’a, bermakna tilawah: membaca. Kedua makna ini bisa dipadukan menjadi satu, menjadi “al-Qur'an itu merupakan himpunan huruf-huruf dan kata-kata yang dapat dibaca”

Makna al-Qur'an secara ishtilaah, al-Qur'an itu adalah “Firman Allah SWT yang menjadi mu’jizat abadi kepada Rasulullah yang tidak mungkin bisa ditandingi oleh manusia, diturunkan ke dalam hati Rasulullah SAW, diturunkan ke generasi berikutnya secara mutawatir, ketika dibaca bernilai ibadah dan berpahala besar” Dari definisi di atas terdapat lima bagian penting:

a)   Al-Qur'an adalah firman Allah SWT (QS 53:4), wahyu yang datang dari Allah Yang Maha Mulia dan Maha Agung. Maka firman-Nya (al-Qur'an) pun menjadi mulia dan agung juga, yang harus diperlakukan dengan layak, pantas, dimuliakan dan dihormati.

b)   Al-Qur'an adalah mu’jizat. Manusia tak akan sanggup membuat yang senilai dengan al-Qur'an, baik satu mushaf maupun hanya satu ayat.

c)   Al-Qur'an itu diturunkan ke dalam hati Nabi SAW melalui malaikat Jibril AS (QS 26:192). Hikmahnya kepada kita adalah hendaknya al-Qur'an masuk ke dalam hati kita. Perubahan perilaku manusia sangat ditentukan oleh hatinya. Jika hati terisi dengan al-Qur'an, maka al-Qur'an akan mendorong kita untuk menerapkannya dan memasyarakatkannya. Hal tersebut terjadi pada diri Rasululullah SAW, ketika al-Qur'an diturunkan kepada beliau. Ketika A’isyah ditanya tentang akhlak Nabi SAW, beliau menjawab:  Kaana khuluquhul qur’an; akhlak Nabi adalah al-Qur'an.

d)   Al-Qur'an disampaikan secara mutawatir. Al-Qur'an dihafalkan dan ditulis oleh banyak sahabat. Secara turun temurun al-Qur'an itu diajarkan kepada generasi berikutnya, dari orang banyak ke orang banyak. Dengan cara seperti itu, keaslian al-Qur'an terpelihara, sebagai wujud jaminan Allah terhadap keabadian al-Qur'an. (QS 15:9).

e)   Membaca al-Qur'an bernilai ibadah, berpahala besar di sisi Allah SWT. Nabi bersabda: “Aku tidak mengatakan alif laam miim satu huruf, tetapi Alif satu huruf, laam satu huruf, miim satu huruf dan satu kebaikan nilainya 10 kali lipat” (Sahih Riwayat Tirmidzi).

            Ali bin Abi Thalib berkata: Aku dengar Rasulullah SAW bersabda: “Nanti akan terjadi fitnah  (kekacauan, bencana)”  Bagaimana jalan keluar dari fitnah dan kekacauan itu Hai Rasulullah? Rasul menjawab: “Kitab Allah, di dalamnya terdapat berita tentang orang-orang sebelum kamu, dan berita umat sesudah kamu (yang akan datang), merupakan hukum diantaramu, demikian tegas, barang siapa yang meninggalkan al-Qur'an dengan sengaja Allah akan membinasakannya, dan barang siapa yang mencari petunjuk pada selainnya Allah akan menyesatkannya, Al-Qur'an adalah tali Allah yang sangat kuat, cahaya Allah yang sangat jelas, peringatan yang sangat bijak, jalan yang lurus, dengan al-Qur'an hawa nafsu tidak akan melenceng, dengannya lidah tidak akan bercampur dengan yang salah, pendapat manusia tidak akan bercabang, dan ulama tidak akan merasa puas dan kenyang dengan al-Qur'an, orang-orang bertaqwa tidak akan bosan dengannya, al-Qur'an tidak akan usang sekalipun banyak diulang, keajaibannya tidak akan habis, ketika jin mendengarnya mereke berkomentar ‘Sungguh kami mendengarkan al-Qur'an yang menakjubkan’, barang siapa yang mengetahui ilmunya dia akan sampai dengan cepat ke tempat tujuan, barang siapa berbicara dengan landasannya selalu benar, barang siapa berhukum dengannya hukumnya adil, barang siapa yang mengamalkan al-Qur'an dia akan mendapatkan pahala, barang siapa yang mengajak kepada al-Qur'an dia diberikan petunjuk ke jalan yang lurus” (HR Tirmidzi dari Ali r.a.)

1.3       Bible

Mengikut Britannica Dictioneries, Bible merupakan kitab Suci bagi Judaism dan Kristian. Kitab Kristian Bible terdiri dariapada Old Tastement atau perjanjian lama dan New Tastement atau Perjanjian Baru. Bible merupakan gabungan kitab kitab lama yang diakui sebagai Kalam Tuhan. Old Tastement ialah kitab - kitab sebelum zaman Jesus manakala New Tastement selepas zaman Jesus. Dalam Old Tastement 5 buku pertama iaitu, Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers dan Deutonomy disebut sebagai Laws ataupon Torah. Manakala kitab Psalms dikatakan sebagai Zabur. Dalam New Tastement, 4 kitab utama yang dikenal sebagai Gospel atau berita baik disebut Matthew, Mark, Luke dan John. Umumnya Kristian beraliran Protestant mengalami 66 buah Kitab. Manakala Kristian beraliran lain mempunyai bilangan yang berbeza beza antara satu dengan yang lain. Buku - buku ini dipanggil ‘Apocrypha’. ⁹

2.0       Keesaan Tuhan

Setiap sesuatu yang dicipta mempunyai penciptanya. Semua makhluk diciptakan oleh Allah s.w.t zat yang maha kuasa. Sebagai seorang Islam, mereka yang beriman kepada Allah, wajib yakin dengan sebenar yakin bahawa hanya Allah, Tuhan yang layak disembah, selain daripada Allah semuanya makhluk. Perkara mengenai Keesaan Allah s.w.t adalah hakikat yang wajib diyakini oleh setiap hati-hati manusia yang diciptakan oleh Allah. Perkara ini terkandung dalam kalimah lailahaillallah. Bagi orang bukan Islam, seperti Yahudi, Kristian, Hindu dan Budha, mereka mempercayai Allah yang menciptakan mereka, tetapi dalam masa yang sama mereka mempercayai kekuasaan Tuhan yang lain selain Allah. Sama seperti masyarakat Musrikin pada zaman Nabi s.a.w, mereka tidak mahu percaya pada keesaan Allah.

2.1       Al- Quraan

           

Sebagai bukti keesaan Allah s.w.t, banyak wahyu yang diturunkan kepada Nabi Muhammad yang terkandung dalam kitab suci Al-quran. Antaranya ialah ;

“Dan Tuhan kamu ialah Tuhan yang Esa, tiada tuhan selain Dia yang Maha Pemurah lagi Maha Mengasihani” (1:163).

“Allah, tiada Tuhan (yang berhak disembah) melainkan Dia, Yang Tetap Hidup, Yang Kekal selama-lamanya mentadbirkan (sekalian makhlukNya).Yang tidak mengantuk usahkan tidur. Yang memiliki segala yang ada di langit dan yang ada di bumi. Tiada sesiapa yang dapat member syafaat (pertolongan) di sisiNya melainkan dengan izinNya. Yang mengetahui apa yang ada di hadapan mereka dan apa yang ada di belakang mereka, sedang mereka tidak mengetahui sesuatu pun dari (kandungan) ilmu Allah melainkan apa yang Allah kehendaki (memberitahu kepadanya). Luasnya Kursi Allah (ilmuNya dan kekuasaanNya) meliputi langit dan bumi; dan tiadalah menjadi keberatan kepada Allah menjaga serta memelihara keduanya. Dan Dialah Yang MahaTinggi (darjat kemuliaan Nya), lagi Maha Besar (kekuasaanNya)”(2: 256).

“Jika ada kedua-duanya (langit dan bumi) tuhan selain ALlah, nescaya rosaklah kedua-duanya. Maha Suci ALlah, Tuhan yang mempunyai arasyh daripada apa yang mereka sifatkan”(21: 22).

“Katakanlah (wahai Muhammad): “(Tuhanku) ialah Allah Yang MahaEsa; Allah Yang menjadi tumpuan sekalian makhluk untuk memohon sebarang hajat; Ia tiada beranak, dan Ia pula tidak diperanakkan; Dan tidak ada sesiapa pun yang serupa denganNya”( 112: 1 – 4).

                Ayat-ayat di atas diturunkan untuk menerangkan kepada manusia bahawa hanya ada satu Tuhan yang menciptakan dan mentadbir segala sesuatu. Ini adalah asas kepada akidah iaitu puncak dari kepercayaan. Inilah yang dimaksudkan dengan Tauhid iaitu pengakuan atas Keesaan atau tunggalNya Tuhan dan namaNya ialah Allah (Tafsir Al-Azhar). Dia adalah Satu dan Tunggal, yang tidak mempunyai badingan, wakil,saingan, yang menyerupai dan yang menyamai-Nya. Dan, ayat ini tidak boleh di gunakan kecuali hanya untuk Allah sahaja, sebab Dialah yang Maha Sempurna dalam semua sifat dan perbuata-Nya (Tafsir Ibnu Katsir). Apabila manusia mempunyai keyakinan yang mantap, hati bersih dari kepercayaan selain Allah, inilah di namakan iman yang sempurna yang mana dikehendaki oleh Allah s.w.t (Tafsir Fi Zilalil Quran).

           

            Selain daripada itu, diriwayatkan oleh Imam Thabarani dari Abu Hurairah r.a. bahawa Rasulullah s.a.w bersabda, “Segala sesuatu itu mempunyai nisbat. Dan nisbat Allah itu adalah, ‘Katakanlah , ‘Dialah Allah, Yang Maha Esa. Allah adalah ash-shamad.” Dan juga diriwayatkan oleh Imam Bukhari dari Abu Hurairah r.a. bahawa Rasulullah s.a.w. bersabda, Allah s.w.t berfirman, “Anak cucu Adam telah mendustakan dan mencaciKu sedangkan tidak sepatutnya mereka berbuat demikian. Mereka mendustakanKu dengan mengatakan bahawa Aku (Allah) tidak boleh membangkitkan semula selepas mati sebagaimana kami mula dilahirkan. Ada pun mereka mencaciKu dangan mengatakan Aku mempunyai anak sedangkan Aku adalah tempat pergantungan, yang mana Aku tidak beranak dan Aku tidak diperanakkan. Dan tidaklah ada sesiapapun yang menandingiku”.

2.2       Bible

            Disamping itu juga, di dalam kitab Bible juga terdapat ayat ayat yang menerangkan tentang Keesaan Allah yang mereka rujukan sebagai Tuhan. Ini menunjukkan bahawa, masyarakat yang beragama Kristian juga mengakui dan mempercayai bahawa Tuhan itu tunggal. Antara ayat ayat yang terdapat dalam Bible ialah;

“The Shema of the Hebrew Scriptures: "Hear, O Israel: the LORD our God, the LORD is one."

[Deutronmy 6:4]

“The first of the Ten Commandments. Thou shalt have no other gods before me."[Exodus 20:2]
"Thus saith the LORD the King of Israel and his redeemer the LORD of hosts: I am the first and I am the last; and beside me there is no God."[Isa 44:6]
“In the New Testament: "The Lord our God is one."[Mark 12:29]
“God is not human, that he should lie, not a human being, that he should change his mind.” [Numbers 23:19]
“By myself I can do nothing; I judge only as I hear, and my judgment is just, for I seek not to please myself but him who sent me.” [John 5:30].

             Orang-orang bukan Islam seperti Yahudi dan Kristian juga mengetahui dan mempercayai tentang kewujudan Allah s.w.t seperti yang terkandung dalam kitab mereka. Tetapi dalam masa yang sama mereka juga sama mereka mempercayai kekuasaan selain daripada Allah. Inilah yang menyebabkan iman terkeluar dari diri mereka dan mereka kufur (tidak mahu mentaati perintah Allah) dan mereka ingkar kepada Rasul-rasul a.s yang di utuskan kepada mereka.

3.0       Salah tanggapan dalam mengesakan Tuhan

Dalam bab ini, beberapa faktor akan dibincangkan dalam perbezaan keimanan di antara Islam dengan Kristian iaitu triniti dan Jesus anak manusia.

3.1       Triniti (Tritunggal)

Mengikut Catechism of The Catholic church, Triniti iaitu Bapa ialah Tuhan, Anak adalah Tuhan manakala Roh Kudus ialah Tuhan tetapi ia bukanlah tiga Tuhan tetapi satu Tuhan.⁵  Catechism juga menyatakan bahawa, “Keimanan orang Kristian bergantung kepada Triniti” sekaligus menolak Polytheist dan monotheisme.  Pope Benedict IV dalam bukunya “Introduction to Christianity, wahyu ini mengandungi “ Revolusi manusia dalam pandangan manusia di dunia.”  Ini bermaksud pengakhiran yang sebenar mempunyai Tiga manusia dalam hubungan yang abadi dan tidak mempunyai halangan antara satu dengan yang lain. Tambahan pula, ia merupakan wahyu yang tiada pengetahuan manusia mampu mengetahuinya. Wahyu inilah yang membuktikan bahawa Tuhan merupakan Tiga Manusia dan membezakan di antara agama yang lain.

Shield of the Trinity ¹

Dalam Al- Quraan, Allah merakamkan dalam Al Quran dalam surah 4:171

Dan janganlah kamu mengatakan: "(Tuhan itu) tiga". Berhentilah (daripada mengatakan yang demikian), supaya menjadi kebaikan bagi kamu. Hanyasanya Allah ialah Tuhan Yang Maha Esa, Maha Suci Allah daripada mempunyai anak. (Quran, 4;171)

Tujuan yang sama juga dinyatakan dalam Quran (5:72) yang menolak trinity. Ini menunjukkan Allah menempelak ahli kitab iaitu Yahudi dan Kristian yang menyatakan Allah mempunyai anak dan menafikan Tuhan itu tiga atau triniti. Maka jelaslah pendirian Islam yang menyatakan bahawa Tuhan itu satu seperti yang disebut awalnya seperti dalam Al Quran surah 112:1-4. Tambahan daripada itu ayat ini juga membuktikan bahaya Nabi Isa a.s. atau Jesus Christ hanyalah diberikan mukjizat oleh Allah dan dalam ayat seterusnya 4:172 turut menyatakan bahawa dia hanyalah hamba Allah.

Tambahan pula perkataan triniti secara literal nya tidak terdapat dalam Bible tetapi terdapat dalam Al Quran seperti dinyatakan di atas. Namun demikian perkataan yang hampir sama seperti dalam 1John 5:7 (NKJV)

‘ For there are three that bear witness in heaven: the Father, the Word, and the Holy Spirit; and these three are one.’

Namun demikian bukti ini disangkal oleh Bible sendiri dalam versi New International Version (NIV) sendiri pada nota kaki iaitu perkara ini tidak terdapat dalam manuskrip Greek sebelum kurun ke 16. Manakala dalam Revised Standard Version (RSV) menyatakan ayat ini telah dibuang kerana ditambah kemudiannya. Maka jelaslah perkataan Triniti itu tidak terdapat dalam Bible secara literal tetapi terdapat dalam Al Quran.⁷

Bukti ini dikuatkan lagi dengan pengakuan iblis dalam Matthew bab ke 4 dimana Jesus digoda oleh iblis dan iblis memberitahu Jesus bahawa semua kekayaan di dunia dan kemewahannya adalah milik Jesus jika Jesus menyembahnya. Ini membuktikan bahawa jika Jesus sebagai tuhan bagaimana mungkin iblis mampu menghasut tuhan dan disuruh menyembahnya.

3.1.1    Analogi

Dalam menghuraikan dengan lebih mendalam dan pemahaman yang mudah, contoh yang diberikan biasanya ialah trinity seperti air. Pada keadaan yang ia merupakan cecair, dan mampu menjadi kiub ais sebagai pepejal dan menjadi wap atau gas. Ketiga tiga sumber ini berunsurkan daripada H₂0. Maka begitulah yang dikatakan sebagai trinity. Dalam menyangkal perkara tersebut, umum mengetahui, Bapa ialah Tuhan tidak mempunyai jisim dan jirim dan terkeluar dalam lingkungan ciptaan, anak ialah manusia manakala Roh kudus ialah berasal daripada roh atau cahaya. Ketiga- tiga ini mempunyai perbezaan yang amat ketara. 

Selain itu, manusia mempunyai daging dan tulang manakala Tuhan dan Roh kudus tidak mempunyai daging dan tulang. Ini dikukuhkan lagi dalam Bible, Luke bab 24; ayat 39 hingga 43.

Selain daripada itu contoh lain ialah trinity ini seperti manusia yang mempunyai tiga identiti. Sebagai contoh, saya merupakan seorang pelajar, saya juga seorang peniaga dan saya juga seorang pengkaji. Maka ketiga tiga ini merupakan individu yang sama namun mempunyai tugas yang berbeza. Di sini dapat diketahui ialah, semua perkara dilakukan oleh individu terbabit dan setiap identiti itu mengetahui perkara yang berlaku. Selain daripada itu, jika hukuman dilakukan kepada si pelajar itu, pengkaji dan peniaga juga akan mendapat kesan yang sama. Ini berbeza dengan Jesus Christ yang tidak mengetahui pengakhiran dunia namun hanya diketahui oleh Tuhan. Ini terbukti dalam Bible Mark bab ke 13 ayat ke 32.

‘No one knows about that day or hour, not even the angels in heaven, nor the sun but only the Father’

3.2       Jesus ialah Anak Manusia

Al Quran memberikan bukti yang jelas bahawa Allah tidak memerlukan anak seperti dalam surah 112:3 ‘Ia tidak beranak dan tidak diperanakkan’; dan surah ke 4:171 ‘Hanyasanya Allah ialah Tuhan Yang Maha Esa, Maha Suci Allah daripada mempunyai anak’ . Dua ayat ini menunjukkan Allah, Tuhan yang tidak beranak dan tidak mempunyai anak. Oleh yang demikian bukti bahawa Jesus ialah anak Allah amatlah tidak tepat.

Dalam Bible, buku John 3:16; “For God so loved the world that he gave his one and only begotten Son, that whoever believes in him shall not perish but have eternal life” (KJV). Dalam versi Alkitab Bible Indonesia bermaksud “Karena begitu besar kasih Allah akan dunia ini, sehingga Ia telah mengaruniakan Anak-Nya yang tunggal, supaya setiap orang yang percaya kepada-Nya tidak binasa, melainkan beroleh hidup yang kekal”. Namun demikian bukti ini disangkal sendiri oleh Bible versi NIV serta NLT sendiri iaitu perkataan ‘begotten’ telah dibuang.2,3 Ini bermaksud Jesus bukanlah anak Tuhan yang tunggal.

Tambahan pula Bible sendiri mengungkapkan anak dengan maksud yang perbagai. Antaranya dalam Psalms 2:7. Ayat ini merujuk kepada kenyataan Tuhan kepada David (Nabi Daud) bahawa Nabi Daud juga ialah anak tuhan. Selain itu, dalam buku Exodus 4;22 juga membuktikan bahawa Israil juga ialah anak Tuhan bahkan merupakan anak yang sulung. Kenyataan ini dikukuhkan lagi dalam Romans 8;14 melalui kenyataan St. Paul iaitu; Semua orang yang dipimpin roh Tuhan mereka ialah anak Tuhan. Kesemua bukti dalam Bible ini menunjukkan bahawa Jesus bukanlah satu satunya anak Tuhan tetapi beliau merupakan anak Mary (rujuk Mark 6:3) yang dikurniakan mukjizat kepada kaum Israil dan mengajak mereka menyembah kepada Tuhan yang esa iaitu Allah. Bible mengakui sendiri dalam ucapan St Peter dalam Acts 2:22;

“Saudara – saudara orang orang Israel! Dengarlah apa yang saya katakana ini: Yesus orang Nazaret itu sudah diberi tugas oleh Allah untuk saudara. Itu nyata sekali pada keajaiban-keajaiban dan hal –hal luar biasa yang Allah lakukan di tengah – tengah kalian melalui Yesus itu.” (LAI)

Allah merakamkan dalam Al-Quran, (4:75)
Tiadalah Al-Masih Ibni Maryam (Jesus anak Maryam) itu melainkan seorang Rasul yang telah terdahulu sebelumnya beberapa orang Rasul, dan ibunya seorang perempuan yang amat benar, mereka berdua adalah memakan makanan (seperti kamu juga). Lihatlah bagaimana Kami (Allah) jelaskan kepada mereka (ahli kitab itu) keterangan-keterangan (yang tegas yang menunjukkan kesesatan mereka).


Kesemua bukti ini mengukuhkan bahawa Nabi Isa a.s. adalah seorang nabi sepertimana nabi- nabi terdahulu.

4.0       Kesimpulan

Bukti di atas jelas menunjukkan Tuhan ialah esa. Dalam Al-Quran, jelas menunjukkan Tuhan iaitu Allah Yang Maha Esa. (Quraan 112:4) Manakala dalam Kristian Bible hari ini terdapat sedikit keraguan mengenai keesaan Tuhan kerana konsep yang dipegang oleh mereka ialah triniti. Namun demikian terdapat bukti yang jelas menunjukkan bahawa Tuhan itu esa.   

Rujukan

1 Edward N. West in Outward Signs: The Language of Christian Symbolism, 1989

2 David J. Stewart, http://www.jesus-is-savior.com/Bible/NIV/why.htm
3 David J. Stewart, http://www.jesus-is-savior.com/Bible/NLT/nlt_exposed.htm
4 Mohd Amin Yaacob & Lim Jooi Soon , Jawapan Islam terhadap ketuhanan Jesus, Aslita Sdn Bhd. 2010, Kuala Lumpur
5 Catechism of the Catholic Church( Doubleday, New York), 1995
6 Mohd Amin Yaacob & Lim Jooi Soon, 7 Persoalan Berkenaan Asas-Asas Agama Kristian, Aslita Sdn Bhd. 2011, Kuala Lumpur
7 Dr. Zakir Abdul Karim Naik, Most Common Questions Asked on Conceptiion of God in Christianity,Saba Islamic Media, 2007, Kuala Lumpur
8 Theodorus P. van Baaren, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/390101/monotheism
9 Dr. Danial Zainal Abidin, Bukti-bukti Sains & Sejarah Kerasulan Muhammad, PTS Millennia Sdn Bhd, 2011 Kuala Lumpur
10 http://www.bible.ca/b-canon-orthodox-catholic-christian-bible-books.htm
11 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/64396/Bible
12 Lembaga Al- Kitab Indonesia (LAI), 1993
13 Holy Bible, New International Version (NIV), Zondervan Grand Rapids, Michigan, USA , 1986
14 New Living Translation (NLT), Tyndale House Publication, Inc., Illinois USA, 1996
15 Hamka, Prof. Dr., Tafsir Al-Azhar, Juzu’ 30, Pustaka Nasional.
16 al-Hafiz Ibnu Katsir, Tafsir Ibnu Katsir, Jilid 10, Pustaka Imam asy-Syafi'i.
17 Sayyid ibn Qutb Ibrahim, Tafsir Fi Zilalil Quran, Jilid 11, Pustaka Darul Iman.
18 Muhammad Yusuf, Muntakhab Ahadith, Bab Kalimah Tayyibah, Klang Book Centre.
19 www.bibleonline.com